W tym dziale umieszczane będą przystępnie napisane artykuły do właścicieli zwierząt.

• O badaniach krwi
• Wywiad i badanie kardiologiczne
• Badania kardiologiczne kotów i psów rasowych w Europie
• HCM - Kardiomiopatia przerostowa u kotów

O badaniach krwi

Lek.wet. Rafał Niziołek

"Morfologia, mała biochemia, jonogram". Brzmi znajomo szczególnie dla tych, którzy oglądają serial Ostry dyżur czy Weterynarz. Ale czy naprawdę wiemy, o czym mowa? Badania krwi pozwalają ocenić lekarzom stan pacjenta, rozpoznać chorobę, monitorować efektywność leczenia oraz obserwować skutki długotrwałej choroby i terapii (nerek, serca, itp.). Aby pomóc zrozumieć badania krwi waszych pupili przygotowałem mały przewodnik. Jeśli chcecie dowiedzieć się więcej o poszczególnych testach zapytajcie swoich lekarzy.

Morfologia

Jest to najczęściej wykonywane badanie krwi u zwierząt i u ludzi. Badanie to daje nam informacje o stanie nawodnienia, istniejącej anemii czy infekcji, możliwości krzepnięcia krwi oraz skuteczności układu immunologicznego. Badanie jest niezbędne dla zwierząt z występującą gorączką, wymiotami, biegunką, znacznym osłabieniem, bladością błon śluzowych czy brakiem apetytu. W przypadku planowanego zabiegu badanie to jest wręcz niezbędne, w szczególności ocena możliwości krzepnięcia krwi. Badanie morfologiczne składa się z kilkunastu elementów (niektóre aparaty do badania krwi dają nam nawet 18-20 parametrów).

RBC (erytrocyty, krwinki czerwone) - podstawowy element krwi, odpowiedzialny za przenoszenie tlenu z płuc do komórek. Niedobór może świadczyć o anemii, nadmiar krwinek jest również czasem niekorzystny i może wskazywać na chorobę płuc.

WBC (Krwinki białe, Leukocyty) - to krwinki odpowiedzialne za stan układu odpornościowego organizmu. Wzrost lub spadek tych wartości jest charakterystyczny dla infekcji lub pewnych innych schorzeń układu odpornościowego, np. białaczki.

HCT (Hematokryt) - informuje nas o procentowej zawartości erytrocytów (czerwonych ciałek krwi) w stosunku do całej objętości krwi. Z jego pomocą możemy ocenić stopień odwodnienia czy stwierdzenia anemii.

Hb (Hemoglobina) i MCHC (Średnia zawartość hemoglobiny w krwince) - umożliwiają ocenę zawartości podstawowego nośnika tlenu znajdującego się w krwinkach czerwonych.

GRANS i L/M (granulocyty monocytem limfocyty/monocyty) - są to różne rodzaje krwinek białych. Ich wzajemny stosunek wskazuje na możliwość występowania infekcji czy stanów zapalnych w organizmie.

EOS (eozynofile) - jest to bardzo specyficzny rodzaj krwinek białych aktywnych w szczególności w stanach alergicznych (np. astmie kotów) czy infekcjach pasożytniczych.

PLT lub TRO (płytki krwi lub trombocyty) - są wskaźnikiem efektywności układu krzepnięcia krwi, płytki krwi odpowiedzialne są za tworzenie skrzepów. Ma to szczególne znaczenie w przypadku zabiegów operacyjnych.

RETICS (retikulocyty) - to niedojrzałe krwinki czerwone. Wysoki poziom tych krwinek może wskazywać na stan zwany anemią regeneratywną.

Biochemia

W tej części przedstawione zostaną najczęściej wykonywane badania testy biochemiczne oceniające wydolność poszczególnych narządów, poziom elektrolitów, hormonów i innych. Szczególnego znaczenia mają tak zwane panele profilaktyczne u starszych zwierząt, pacjentów przed zabiegami operacyjnymi oraz u zwierząt z wymiotami, biegunką czy zatruciami toksycznymi. W przypadku pacjentów leczonych długotrwale (alergie, choroby serca, cukrzyca) służą monitowaniu wydolności narządu oraz ewentualnego wpływu stosowanych leków. Obecnie zaleca się wykonywanie profilaktycznych badań krwi u psów i kotów powyżej 6-7 roku życia i zawsze przed zabiegami w znieczuleniu ogólnym (niezależnie od wieku).

Albuminy - to białka krwi, które pomagają ocenić stopień uwodnienia organizmu, krwotoków oraz chorób wątroby, jelit i nerek. Bardzo ważny parametr w przypadku starszych pacjentów, szczególnie przed zabiegami operacyjnymi

ALT (aminotransferaza alaninowa) - jest bardzo ważnym wskaźnikiem funkcji wątroby, wzrost świadczyć może o uszkodzeniu tego narządu, nie pozwala stwierdzić przyczyn tego uszkodzenia.

Amylaza - to parametr diagnostyczny oceniający wydolność trzustki czy nerek. Wzrost może świadczyć o zapaleniu trzustki.

AP (fostataza alkaliczna) wzrost fosfatazy może wskazywać na uszkodzenie wątroby, chorobę Cushinga (nadczynność kory nadnerczy) oraz występuje przy wzroście kości u szczeniąt. Test ten ma szczególne znaczenie u kotów.

ASPAT (amonitransferaza asparaginowa) - wzrost może wskazywać na choroby wątroby, serca, czy uszkodzenie mięśni szkieletowych.

Białko całkowite - wskazuje na stopień nawodnienia organizmu oraz umożliwia ocenę wydolności wątroby, nerek czy jest wskaźnikiem infekcji. Podobnie jak albuminy wykorzystywana w diagnostyce przedoperacyjnej u starszych pacjentów.

Bilirubina - wzrost może wskazywać na niewydolność wątroby lub choroby hemolityczne. Badanie to pomaga ocenić funkcjonowanie przewodów żółciowch oraz pewnych typów anemii.

Ca (wapń) - zmiany tego parametru nie są specyficzne. Moga wskazywać na obecność guzów nowotworowych, nadczynność przytarczyc, choroby nerek i niski poziom albumin.

Cholesterol - ten niezwykle ważny parametr diagnostyczny w medycynie człowieka, u zwierząt ma dużo mniejsze znaczenie, jest pomocniczym badaniem w diagnozowaniu niedoczynności tarczycy, chorób wątroby, nadczynności kory nadnerczy czy cukrzycy.

Cl (chlorki) - elektrolit ten pomocny jest w diagnozowaniu choroby Addisona oraz służy ocenie odwodnienia w przypadku wymiotów. Wzrost często świadczy o odwodnieniu.

GGT (gamma glutamylo transferaza) - jest kolejnym elementem diagnostyki wątroby, ważny parametr oceny terapii sterydowej.

Glukoza - to "cukier krwi". Wzrost poziomu tego parametru może być czynnikiem wskazującym na cukrzycę, niedobór może powodować drgawki, omdlenia czy śpiączkę. Niezwykle istotny parametr przy leczeniu pacjentów z cukrzycą.

K (potas) - to elektrolit tracony wraz z wymiotami, biegunką czy nadmiernym oddawaniem moczu. Wzrost poziomu potasu może świadczyć o niewydolności nerek, chorobie Addisona, odwodnieniu czy zatkaniu cewki moczowej. Wysoki poziom potasu może prowadzić do zaburzeń pracy serca, a nawet jego zatrzymania.

Kortyzol - jest hormonem, który służy do oceny funkcji nadnerczy - diagnozowanie choroby Cushinga czy choroby Addisona. Wówczas wykonuje się specyficzne rodzaje diagnostyki - test stymulacji ACH oraz test hamowania mała dawką deksametazonu.

Kreatynina - to parametr diagnostyczny funkcji nerek. Test ten pozwala rozróżnić czy mamy do czynienia z nerkopochodnym czy niezwiązanym z nerkami wzrostem poziomu mocznika.

Lipaza - to kolejny enzym (wraz z amylazą) wykorzystywany do diagnozowania chorób trzustki.

Mocznik - wskazuje na czynność nerek. Wzrost poziomu tego parametru zwany jest azotemii i może być wywołany schorzeniami wątroby, nerek, serca, zatkania cewki moczowej, wstrząsem czy odwodnieniem.

Na (sód) - badanie poziomu sodu umozliwia ocenę nawodnienia pacjenta, elektrolit ten tracony jest wraz z wymiotami, biegunką, w chorobach nerek czy chorobie Addisona.

P (fosfor) - wzrost poziomu fosforu często jest związany z chorobami nerek, nadczynnością tarczycy czy chorobami przebiegającymi z obfitym krwawieniem. Dodatkowo służy do diagnozowania chorób narządu ruchu (wraz z poziomem wapnia, AP).

T4 (tyroksyna) - to element tak zwanego panelu tarczycowego, wraz z frakcją wolną tyroksyny (fT4) oraz trójjodotyroniną (T3). Wykonanie tych badań jest szczególnie wskazane w przypadku diagnozowania schorzeń gruczołu tarczowego. Spadek poziomu wskazuje na niedoczynność tarczycy, wzrost to zazwyczaj nadczynność tarczycy szczególnie istotna u kotów.

Powrót do spisu artykułów

Wywiad i badanie kardiologiczne

Lek. wet. Rafał Niziołek

Celem badania kardiologicznego jest w pierwszej kolejności określenie czy mamy do czynienia z problemem kardiologicznym. Wiele schorzeń w tym chorób układu oddechowego przebiega z objawami podobnymi do chorób serca � nietolerancja wysiłkowa, kaszel, duszność, sinica, itp. W dalszej kolejności konieczne jest zawężenie problemu do bliżej określonego rozpoznania, określenie stopnia zaawansowania schorzenia oraz prognozowania dotyczącego leczenia. Obecna wiedza dotycząca chorób serca już na tym etapie umożliwia ustalenie najlepszej strategii leczenia, którą można potem potwierdzić w badaniach dodatkowych. Dla właściciela istotne jest bardzo określenie oczekiwanych kosztów leczenia (cel ekonomiczny badania) i ew. ustalenie rokowania.

Pytania, które należy zadać podczas wywiadu z właścicielem:
Przebyte choroby?
Czy zwierzę szybciej się męczy?
Czy ma objawy duszności?
Czy kaszle?
Charakter kaszlu?
Czy traci przytomność?
Czy dobrze sypia w nocy?
Jaka jest pozycja w czasie snu?

Dane uzyskane z wywiadu są bardzo istotne do dalszej interpretacji wyników badania klinicznego. W przypadku opisywanej apatii, senności, występowania omdleń należy podejrzewać, że doszło do niedokrwienia i niedotlenienia OUN. Podobnie osłabienie i spadek wydolności wysiłkowej związane jest z niedokrwieniem mięśni szkieletowych. Duszność czy też kaszel mogą świadczyć o zastoju płucnym, obrzęku płuc, obecności płynu w klatce piersiowej. U pacjentów z niewydolnością prawokomorową możemy zaobserwować obecność wodobrzusza, będącego skutkiem powiększenia narządów miąższowych (wątroby, śledziony), tzw. zastoju biernego.

Jeśli badamy młodego psa należy przede wszystkim podejrzewać wrodzone wady serca, czasem również powikłaniem przebytych chorób zakaźnych jest uszkodzenie m. sercowego (parwowiroza). Starsze psy cierpią w szczególności z powodu zmian degeneracyjnych (endokardioza zastawkowa), chorób nowotworowych (w tym nowotworów serca).

Wyjątkiem w tym zakresie może być wykrycie wrodzonych wad serca u starszego psa (niezdiagnozowane w młodości), czy też kardiomiopatii rozstrzeniowej, która może występować zarówno u młodego jak i starszego psa.

Badanie zwykle rozpoczyna się od głowy, odwijając wargi obserwuje się wygląd błon śluzowych (różowe/blade/sine), uciskając błonę śluzową dziąsła lub wargi można ocenić czas wypełniania włośniczek (norma około 2 sekundy), przy okazji jednocześnie określić ich wilgotność. W dalszej kolejności przechodząc niżej w kierunku szyi bada się węzły chłonne zagardłowe, potem na szyi ocenia stan żył jarzmowych. Niekiedy istnieje konieczność oceny tzw. odruchu wątrobowo-jarzmowego. W czasie badania (lub przy rozmowie z właścicielem) można ocenić czy pacjent ma duszność (i rodzaj tej duszności), czy kaszle i jak. Zanim przejdzie się do osłuchiwania zalecana jest pośrednia ocena wielkości serca poprzez dotyk i opukiwanie. W dalszej kolejności bada się jamę brzuszną, określając czy występuje powiększenie narządów miąższowych (hepatomegalia, splenomegalia), czy jest wodobrzusze, guzy na terenie jamy brzusznej. Czasem istotne staje się badanie kończyn (obrzęki ciastowate kończyn), temperatura obwodowych odcinków kończyn, czy uszu. W czasie badania klatki piersiowej i jamy brzusznej można również ocenić stan odżywienia pacjenta (otyłość, nadwaga, kacheksja). Na tylnych kończynach obustronnie badane jest tętno na tętnicy udowej

Tętno dzielimy na osłabione, normalne i nadmiernie wyrażone (mocne). Badając tętno zwraca się szczególną uwagę na częstotliwość zmian od skurczu do rozkurczu i z powrotem do skurczu. Jakość tętna zależna jest przede wszystkim od objętości krwi wyrzucanej przez lewą komorę, szybkości wyrzutu oraz pojemności i zdolności przystosowawczych łożyska naczyniowego. Najmocniejsze tętno występuje w przypadku przetrwałego przewodu tętniczego i niedomykalności zastawki aorty. Silne tętno występuje również w stanach anemii, gorączce oraz nadczynności tarczycy. Dla odmiany tętno osłabione daje się wyczuć przy spadku objętości wyrzutowej (kardiomiopatia, niedomykalność zastawki dwudzielnej) lub zwężeniu ujścia aorty. Badając tętno i osłuchując można wykryć niekiedy niektóre arytmie (stwierdzając tzw. tętno brakujące).

Na tym etapie badania klinicznego można przystąpić do osłuchiwania pacjenta. Powinno się to wykonywać w warunkach umożliwiających maksymalne ograniczenie hałasu tła (zamknięte drzwi i okna, itp.). Nie powinno być to również zbyt ciepłe pomieszczenie (psy zaczynają wtedy dodatkowo dyszeć i ziać). Jest to niestety najczęstszy moment całego badania, w którym właściciel wykorzystuje czas, kiedy nie rozmawiamy z nim, do poinformowania nas o wielu problemach dotyczących psa, jego obecnego stanu, itp. Małe zwierzęta powinno się osłuchiwać w pozycji stojącej, a czasem konieczne jest odwiedzenie lewej kończyny przedniej do przodu i wsunięcie główki stetoskopu pod pachę psa. Osłuchując serce konieczne jest również osłuchiwanie nieprawidłowych odgłosów pracy układu oddechowego.

W czasie osłuchiwania istotne jest wydzielenie (zwykle po kilkudziesięciu sekundach) podstawowych tonów serca � pierwszego (S1 � skurczowego) i drugiego (S2 � rozkurczowego). Ton skurczowy powstaje na skutek zamknięcia się zastawek przedsionkowo � komorowych i pracy mięśni brodawkowych. Najlepiej słychać go w strefie słyszalności zastawek (wierzchołek serca). Jest zwykle dłuższy, głośniejszy i niższy niż ton S2. Ton rozkurczowy towarzyszy zamknięciu zastawek aorty i tętnicy płucnej. Ma wysoką częstotliwość i jest znacznie krótszy niż ton skurczowy. Opisując tony można je opisać w następujący sposób (Lub-Dub, Lub-Dub lub Bum-Ta, Bum-Ta).

U psów dużych lub z wolnym rytmem serca (do 120/min) można usłyszeć również tzw. ton wczesnorozkurczowy (S3), który powstaje na skutek drżenia ściany komory towarzyszący napływaniu krwi do dużej komory. Można go usłyszeć w kardiomiopatii rozstrzeniowej oraz czasem niedomykalności mitralnej zdekompensowanej. Ton czwarty (S4), czyli ton późnorozkurczowy związany z końcową fazą rozkurczu, kiedy bardzo elastyczny przedsionek dopycha krew do mięśni komory. Czasem daje się usłyszeć ten rodzaj tonu u kotów z kardiomiopatią przerostową. Połączenie tonu S3 i S4 z tachykardią i tonami S1 i S2 nosi nazwę galopu serca. Szmery serca to nieprawidłowe, dodatkowe dźwięki towarzyszące tonom serca powstające na skutek turbulentnego przepływu krwi. Przyczyną szmerów sercowych jest niedomykalność zastawek, zwężenie zastawek, ubytki przegrodowe, a także połączenia tętniczo-żylne, np. przetrwały przewód tętniczy. Natężenie szmerów zależne jest od lepkości krwi, szybkości przepływu, średnicy otworów. Stłumienie szmerów związane jest z otyłością, obecnością powietrza czy płynu w jamie klatki piersiowej, a także nasilonych szmerów oddechowych (trzeszczenia, świsty, rzężenia).

U młodych rosnących psów czasem występują szmery przy braku zmian chorobowych. Są to tak zwane fizjologiczne szmery młodzieńcze. W czasie wymuszanej podczas badania zmiany pozycji ulega zmianie ich nasilenie, niekiedy całkowicie wręcz zanikają. Podobne szmery występują czasem u ras bardzo dużych w wieku dojrzałym i u psów pracujących.

Badaniem osłuchowym można również wykrywać niektóre rodzaje arytmii takie jak na przykład migotanie przedsionków, przedwczesne skurcze dodatkowe. U wielu pacjentów w czasie osłuchiwania można stwierdzić arytmię zatokową (wdech � przyspieszenie, wydech � zwolnienie), często tachykardię lub bradykardię.

Powrót do spisu artykułów

Badania kardiologiczne kotów i psów rasowych w Europie

Lek. wet. Rafał Niziołek

W Polsce nie ma obecnie żadnych zaleceń do wykonywania przeglądowych badań kardiologicznych u psów i kotów. Wielu właścicieli pyta często o to jakie choroby i u jakich ras powinny być badanie. Coraz więcej osób zainteresowanych jest badaniami profilaktycznymi psów przeznaczonych do dalszej hodowli, ale również i psów przeznaczonych jedynie do towarzystwa. Dlatego też celem tej krótkiej publikacji jest przedstawienie informacji zebranych przez dr.Urszulę Pasławską, Dr. Barbarę Starzyńską oraz mnie podczas spotkań z innymi lekarzami weterynarii specjalizującymi się w kardiologii z całej Europy. Wciąż niewielki odsetek psów i kotów hodowlanych badana jest w naszym kraju. Co więcej, najczęściej badana jest wtedy, gdy są już jakieś objawy chorobowe.

W chwili obecnej w żadnym z krajów UE nie ma jednoznacznych wytycznych dotyczących obligatoryjnego badania psów i kotów w kierunku chorób serca (wady serca, kardiomiopatie). Niektóre ze związków kynologicznych zaleca obowiązkowe badania niektórych ras w kierunku określonych schorzeń przed planowanym dopuszczeniem do rozrodu. Większość narodowych związków kynologicznych zaleca wykonanie profilaktycznych badań u młodych psów w kierunku wad przenoszonych genetycznie (w tym chorób układu krążenia), ale są to badania dobrowolne.

Badania wykonywane u psów na terenie Wielkiej Brytanii:

Boksery
Podzastawkowe zwężenie aorty (SAS) - 12-15 miesięcy życia
Zwężenie tętnicy płucnej (PS) - 12-15 miesiącem życia
Kardiomiopatia rozstrzeniową (DCM) - EKG, USG
Golden retrievery
Podzastawkowe zwężenie aorty (SAS) - USG
Nowofundlandy
Podzastawkowe zwężenie aorty (SAS) - USG
Kardiomiopatia rozstrzeniowa (DCM) - EKG, USG.
Dobermany
Kardiomiopatia rozstrzeniowa (DCM) - EKG, USG
Koty rasy Maine Coon*
Kardiomiopatia przerostowa (HCM) - USG
* Oprócz chorób serca u tej rasy kotów zalecane są również badania w kierunku dysplazji stawów biodrowych (HD) oraz wielotorbielowatego zwyrodnienia nerek (PKD)

Badania wykonywane we Włoszech, Szwajcarii, Francji, Finlandii:

Boksery
Podzastawkowe zwężenie aorty (SAS) - USG
Zwężenie tętnicy płucnej (PS) - USG
Kardiomiopatia rozstrzeniowa (DCM) - EKG, USG
Koty rasy Maine Coon
Kardiomiopatia przerostowa (HCM) - USG

Badania zalecane do wykonania w Niemczech

Boksery
Podzastawkowe zwężenie aorty (SAS) - USG
Zwężenie tętnicy płucnej (PS) - USG
Kardiomiopatia rozstrzeniowa (DCM) - EKG, USG
Wilczarze irlandzkie, Szkockie Deerhoundy
Kardiomiopatia rozstrzeniowa (DCM) - USG, EKG
Koty rasy Maine Coon
Kardiomiopatia przerostowa (HCM) - USG
Polski Owczarek Nizinny
Przetrwały przewód tętniczy (PDA) - USG

Zalecane są również dodatkowo badania profilaktyczne u ras uznanych za szczególnie zagrożone dziedzicznymi wadami układu krążenia: Sznaucerów olbrzymich, Cavalier King Charles Spanieli, Nowofundlandów i Dobermanów.

Badania przeprowadzane w Norwegii i Szwecji:

Boksery
Podzastawkowe zwężenie aorty (SAS)
Zwężenie tętnicy płucnej (PS)
Kardiomiopatia rozstrzeniową (HCM)

Badania przeprowadzane w Hiszpanii, Portugalii, Słowenii, Austrii, Belgii, Holandii:

Psy hodowlane nie są badane w kierunku chorób serca
Maine Coon
Kardiomiopatia przerostowa (HCM) - USG

Badania przeprowadzane w USA

Nie ma obowiązkowych badań profilaktycznych w kierunku schorzeń dziedzicznych układu krążenia u psów hodowlanych. W Stanach Zjednoczonych istnieje jednak centralna baza danych psów z chorobami serca (wpisanymi do rejestru), co pozwala na ocenę stopnia ryzyka w danej rasie i decyzji o dalszych badaniach. Za rasy szczególnie dotknięte uważane są:
American Staffordshire Terrier.
Amerykański Spaniel Wodny,
Berneński Pies Pasterski
Bokser
Borzoi
Bouvier des Flandres
Bullmastiff
Cavalier King Charles Spaniel
Golden Retriever
Labrador Retriever
Mastiff
Nowofundland
Rottweiler
Wyżeł Niemiecki Krótkowłosy

W przeciwieństwie do krajów europejskich dobermany, owczarki niemieckie, buldożki francuskie i dogi niemieckie uważane są za psy najczęściej wolne od wad genetycznych układu krążenia. Jednakże szczególną uwagę, zwłaszcza w przypadku bokserów oraz dobermanów, przykłada się do potencjalnego ryzyka arytmii i tzw. nagłej śmierci sercowej.

Powrót do spisu artykułów

© 2004 Rafał Niziołek, wszystkie prawa zastrzezone!
Projekt i wykonanie Krzysztof Borkowski